Ortak Vasiyetname

 

Ortak Vasiyetname 

Emin Osman Şahin

Ortak vasiyetname, birden çok mirasbırakanın ölümlerinden sonra hüküm ifade etmesi için malvarlıkları üzerinde birlikte yaptıkları tek taraflı tasarruflardır^[1]. Bu tip vasiyetnameler hakkında Türk/İsviçre Hukukunda herhangi bir düzenleme yoktur. Ancak Alman Medeni Kanununun 2265. maddesi eşlerin son arzularını ortak bir şekilde açıklayabileceğini düzenlemiştir. Türk Medeni Kanununda ortak vasiyetnameye ilişkin bir düzenlemenin olmaması sebebiyle bu tip vasiyetnamelerin nasıl bir değerlendirmeye tabi tutulacağı öğretide tartışmalıdır.

 

Ortak vasiyetname eşlere bazı şekil şartı kolaylığı da sağlamaktadır. Ortak vasiyetnamenin şekil şartları, Alman Medeni Kanunu 2267. Maddesi uyarınca genel şekil şartlarını sağlayan bir vasiyetnameye diğer eşin yer ve zamanı el yazısı ile yazması ve imza atması ile şekil şartları tamamlanmış olur.

 

Ortak vasiyetnameler 3 farklı şekilde yapılabilir.

 

1. Harici Ortaklık

2. Karşılıklı Ortak Vasiyetname

3. Bağlı Ortak Vasiyetname 

1. Harici Ortak Vasiyetname ( Außerlich gemeinschaftliches Testament )

Bu tip ortak vasiyetnamelerde birbirinden bağımsız vasiyetler mevcut olmasına rağmen kişilerin son arzusu aynı belgede vuku bulur. Yani şekli olarak belgede birlik vardır, ancak kişilerin vasiyetnamelerinin birbirine uygun olması gerekmez^[2].

1. Karşılıklı Ortak Vasiyetname ( gegenseitig gemeinschaftliches Testament )

Bu tip vasiyetnamelerde, vasiyetçiler birbirlerini karşılıklı olarak mirasçı atarlar. Karşılıklı ortak vasiyetnameler Alman Medeni Kanunu’nun 2269. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye uygun düzenlenen vasiyetnamelere genelde “Berlin Vasiyetnamesi” de ( Berliner Testament )  denir.^[3]

Vasiyetçiler birbirlerini mirasçı atadıktan sonra çoğunlukla aralarından dünyadan son ayrılacak kişinin mirasının çocuklarına intikal etmesini de vasiyetnamede düzenlerler.

Örnek : Biz, M ve F çifti olarak, birbirimizi karşılıklı olarak mirasçı atıyoruz. Hayatta kalanımızın ölümü ile birlikte onun mirası da kızımız T’ye geçmelidir. ^[4]

Bu tip vasiyetnamelerin iki şekilde yorumlanması mümkündür :

Ayrım Prensibine göre, karı-koca arasında ilk ölenin mirasını kazanan eşin bu mirası önmiraçı sıfatıyla kazandığı ve kendisinin ölümüyle beraber eşinin mirasının fevkalede ikameyle art mirasçıya geçtiği, kendisinin mirasının ise mirasçısına bütün halinde geçtiği kabul edilir. Üstteki örnekle birleştirmek gerekirse, M öldüğünde M’nin mirası F’ye fevkalede ikameyle geçer, yani F ön mirasçıdır kızları T ise art mirasçıdır. Dolayısıyla T, babası M’nin mirasını art mirasçı sıfatıyla kazanır. Annesi F’nin mirasını ise genel yolla kazanır.

Teklik ilkesine göre ise, karı-koca arasında ilk ölenin mirası tamamıyla diğerine geçer, böylelikle hayatta kalanın malvarlığı ölenden gelenin mirasıyla karışır. Son hayatta kalanın ölmesiyle beraber, ortak vasiyetnamede atadıkları mirasçılar ise sadece uzun yaşayanın mirasçısı olurlar. Üstteki örnekle somutlaştırırsak, M öldüğünde M’nin mirasının tamamı F’ye kalır. F’nin malvarlığı ile M’nin mirası kaynaşır, tek hale gelir. F’nin de ölmesiyle beraber kızları T, F’nin mirasçısı olur.

Bu şekilde iki farklı yorumun sebebi, hayatta kalan eşin, ölen eşten kalan mirası üzerinde serbestçe tasarruf edip edememesi hususuyla ilgilidir. Vasiyetnamede teklik mi yoksa ayrım ilkesinin mi olduğu yorum yoluyla çözülmelidir. Ancak Alman Medeni Kanunu’nun 2269. Madde şüphe halinde teklik ilkesinin kabul edilmesi gerektiğini düzenlemiştir.

1.  Bağlı Ortak Vasiyetname ( Wechselbezügliches Testament )

Bu tip birlikte yapılmış vasiyetnamelerin geçerliliği diğerinin geçerli olmasına bağlıdır.^[5] Alman Medeni Kanunun 2270. Maddesinde düzenlenmiş olan bağlı vasiyetnamelerde, eşler ölüme bağlı tasarruflardan birinin geçersiz olması halinde diğer tasarrufların da geçersiz olduğunu kararlaştırırlar. Yani örneğin vasiyetnamelerden birinin butlanla malul olması yahut iptal edilmesi halinde diğer vasiyetname de geçersiz hale gelecektir. Ayrıca bağlı ortak vasiyetnamelerde eşlerden birinin ölmesi halinde diğerinin ölüme bağlı tasarrufu değiştirmesi kural olarak mümkün değildir. Alman Medeni Kanunu’nun  2271. Maddesine uyarınca bağlı vasiyetnameden dönme hakkı ancak karı-kocanın ikisinin de hayatta bulunduğu dönem için mevcuttur. Eşlerden birinin ölümüyle diğer eşin vasiyetnameden tek taraflı dönme hakkı kural olarak ortadan kalkar. ( Das Recht zum Widerruf erlischt mit dem Tode des anderen Ehegatten )

Schenker’e göre bağlı vasiyetnameler, vasiyetnamelerin tek taraflı olması ve tek taraflı olarak geri alınabilmesi hakkını ihlal etmektedir. ^[6]

Türk/İsviçre Hukukunda Ortak vasiyetnamelerin hukuki durumu 

Ortak Vasiyetnamelerin Türk/İsviçre Medeni Kanunlarında düzenlenmemiş olması sebebiyle bir görüşe göre ortak düzenlenen vasiyetnameler geçersizdir.^[7] Ancak geçersizliğin butlan mı yoksa iptal edilebilirlik mi olduğu konusunda fikir birliği yoktur. Örneğin Escher’e göre ortak vasiyetnameler butlanla maluldür. Ancak Dural’a göre bu geçersizlik iptal edilebilirliktir.

Kanaatime göre buradaki geçersizliğin iptal edilebilirlik olması gerekir. Zira hukuk politikası olarak kanunumuz genel olarak Favor Testamenti prensibini kabul etmiş ve mirasçılara, mirasbırakanın son arzusunu, bu arzu şekil bakımından eksik olsa dahi, yerine getirebilme imkanı sunmak istemiştir.^[8] Dolayısıyla vasiyetnamenin iptali mirasçılar yahut ilgililer tarafından talep edilmez ise kendiliğinden iptal edilemez ve geçerli kabul edilir.

Ayrıca ortak yapılan vasiyetname, yapanlardan biri için şekil şartlarını haiz ise tahvil yolu ile o vasiyetname geçerli sayılabilir.

Sonuç

Ortak vasiyetnamelerde her ne kadar iki kişi mevcut olsa da bu tip vasiyetnameler sözleşme değil, vasiyetnamenin özel bir biçimidir. Ancak ortak vasiyetnameler, miras sözleşmesi ve vasiyetname arasında bir yerde konumlanmıştır.^[9] Bu tip vasiyetnameler, eşlere ölüme bağlı tasarruflar konusunda kolaylık sağlamaktadır. Türk/İsviçre Medeni Kanunlarında yer almayan Ortak Vasiyetname, Alman Medeni Kanununda düzenlenmiştir. Türk Hukukunda, Ortak vasiyetnamenin yapılmış olması halinde  bu vasiyetname şekil şartlarını karşılayan kişi bakımından tahvil yoluyla tek vasiyetnameye dönüştürülebilir. Ayrıca ortak vasiyetnamenin geçersizliği aksine görüşler olsa da butlan değil iptal edilebilirliktir. Nitekim Yargıtay da yeni tarihli verdiği kararda ortak vasiyetname ile ilgili şu ifadelere yer vermiştir :

“Aynı işlemle yapılan birbiriyle iç içe geçmiş ve biri diğerine bağımlı vasiyetnameler ortak vasiyetname sayılır. Bu hali ile birisi bakımından şekil şartı tamam olmakla beraber diğeri yönünden şekil şartı eksik kalan vasiyetnameleri geçerli saymak mümkün değildir.

Gerek doktrin de ve gerekse de Yargısal kararlar incelendiğinde genel olarak ortak vasiyetnamenin değil ama Medeni Kanundaki şekil şartlarından birine (resmi-el yazısı-sözlü vasiyet) uyularak yapılmamış olanların geçersiz olduğu sonucuna varılabilir ki bu da birlikte yapılan vasiyet olacaktır. Örneğin, bir el yazısı vasiyetnameyi vasiyetçilerden biri, her iki mirasbırakanın arzularını açıklayacak şekilde yapmış ve sonra her ikisi de imzalamış iseler veya vasiyetçiler, birlikte noter önünde son arzularını açıklamış ve noter de her iki iradeyi kapsayacak şekilde bir tek belge düzenlemiş ise o zaman vasiyetname kanundaki şartlara

uygun olarak yapılmadığı için geçersiz olacaktır. Bu geçersizliğin müeyyidesi ise butlan değil iptal kabiliyetidir. Zira, ortada şekil şartlarını ihlal etmiş olsa dahi, şeklen bir vasiyetname vardır.^[10]”
 

Kaynakça

• Serozan/Engin, Miras Hukuku ve Uygulama Çalışmaları, 6. Baskı, 2019

 

• Zeytin/Ergün, Türk Medeni Hukuku, 4. Baskı, 2018

 

• Mustafa Dural, Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi 1969/4

 

• Burandt/Rojahn/Braun, 3. Aufl. 2019

 

• Münchener Kommentar BGB/Musielak, 8. Aufl. 2020, BGB

 

• Frank/Helms, Erbrecht, 7. Auflage 2018

 

• İmre/Erman, Miras Hukuku, 2018, İstanbul