Sosyal Medyadan İşlenen Hakaret Suçunun Ön Ödeme Kapsamına Alınması

Mustafa Kutay KILIÇ

Bu yazı, sosyal medyadan işlenen hakaret suçlarının hukuki boyutunu ele alıp, bu suçların ön ödeme kapsamına alınmasının gerekçelerini, hukuki dayanaklarını ve olası etkilerini açıklamayı amaçlamaktadır.

"Sosyal Medyada Hakaretin Hukuki Serüveni: Ön Ödeme ve Yeni Yaklaşımlar"

 

Sosyal medyanın hayatımızdaki etkisinin giderek arttığı günümüzde, bu platformlar üzerinden işlenen suçlar da hukukun gündeminde önemli bir yer edinmiştir. 14 Kasım 2024 tarihinde Resmî Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe giren 7531 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında sosyal medyadan işlenen hakaret suçlarının ön ödeme kapsamına alınması konusu, hem bireysel hakların korunması hem de adaletin hızlı ve etkili bir şekilde sağlanması açısından önemli bir adım olmuştur.

Bu yazı, sosyal medyadan işlenen hakaret suçlarının hukuki boyutunu ele alıp, bu suçların ön ödeme kapsamına alınmasının gerekçelerini, hukuki dayanaklarını ve olası etkilerini açıklamayı amaçlamaktadır.

 

1.   Hakaret Suçunun Sosyal Medya Ciheti ile İşlenmesinden Ne Anlamalıyız? 

 

Hakaret suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu m.125/1’e göre; “Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somu bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır”.  Denilmek sureti ile ve yine 125/2’ye göre; ‘’fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.’’ Denilerek hüküm altına alınmıştır.

 

Kanun metninde, hakaret suçunun bir "ileti" yoluyla işlenmesi halinde oluşacağı belirtilmiş; ancak bu iletinin hangi araçlar vasıtasıyla gönderildiği hususunda sınırlayıcı bir açıklamaya yer verilmemiştir. Bu kapsamda; klasik iletişim yöntemleri olan mektup, e-posta, SMS, telefon görüşmeleri ile birlikte, günümüzde yaygın olarak kullanılan WhatsApp, Telegram gibi anlık mesajlaşma uygulamaları; Instagram, X (eski adıyla Twitter), Facebook gibi sosyal medya platformları üzerinden gönderilen doğrudan mesajlar (DM) ve bu mecralardaki paylaşımların altına yapılan yorumlar da "ileti" kapsamında değerlendirilmelidir.

 

- Ne Gibi Söylemler Hakaret Suçunu Oluşturur?

 

Bir kişinin onur, şeref ve saygınlığını zedeleyebilecek bir fiil veya olgunun isnat edilmesi ya da kişinin onur, şeref ve saygınlığına sövme suretiyle saldırılması ile oluşur. Bu durum, failin söylemleri veya davranışlarıyla mağdurun kişisel değerlerine zarar vermesini kapsar. Bu sayılanlar; bu suçun vücut bulması için temel kural niteliğinde sayılan hallerdir. Nitekim bu husus Ceza Genel Kurulu’nun bir kararı ile de şöyle özetlenmiştir;

 

Ceza Genel Kurulu’nun 14/10/2008 gün ve 170-220 sayılı kararında da belirtildiği üzere; ‘’hakaret fiilinin cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer, kişilerin şeref, haysiyet ve namusu, toplum içindeki itibarı, diğer fertler nezdindeki saygınlığı olup, bu suçun oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Somut bir fiil ya da olgu isnat etmek veya sövmek şeklindeki seçimlik hareketlerden biri ile gerçekleştirilen eylem, bireyin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte ise hakaret suçu oluşacaktır.’’

 

Kısaca örnek vermek gerekirse; sosyal medya üzerinden gönderilen bir mesajla veya yapılan bir paylaşımda bir kişiye yönelik “namussuz”, “kişiliksiz”, “şerefsiz”, “aşağılık” gibi ifadeler kullanılması alenen hakaret suçunun dijital ortamda işlendiğine delalet eder.

 

Benzer şekilde, sosyal medya platformlarında kamuya açık şekilde yapılan bazı yorumlar da hakaret suçunun unsurlarını taşıyabilir. Özellikle paylaşılan fotoğraflar altına, kişinin fiziksel ya da ruhsal özelliklerine yönelik küçültücü ve aşağılayıcı ifadeler yazılması, Türk Ceza Kanunu kapsamında hakaret suçu olarak değerlendirilir. Öte yandan, İnternet üzerinden hakaret suçunu teşkil eden fiiller, sözle işlenebileceği gibi yorum, yazı, şekil ve görüntü ile de işlenebilir.

 

-Hakaret Suçu Oluşturmayacak Haller Nelerdir?  

 

Her kaba ya da kırıcı ifade, hukuken hakaret suçu kapsamında değerlendirilmez. Özellikle sosyal medya platformlarında yapılan paylaşımlarda sıkça rastlanan “terbiyesiz”, “saygısız”, “yalancı” gibi nitelemeler; kaba ve nezaketten uzak söylemler olmakla birlikte, kişinin onur ve saygınlığını hedef alan ağır bir saldırı niteliği taşımadıkça ceza sorumluluğu doğurmaz.

 

Benzer şekilde, günlük dilde sık kullanılan bazı beddua ifadeleri de tek başına hakaret suçu oluşturmaz. Örneğin, “Allah belanı versin”, “Allah seni kahretsin”, “Hakkım haram olsun”, “Senin gibi birine az bile” gibi söylemler duygusal tepki ve öfke ifadesi olarak değerlendirilmekte; Yargıtay kararlarında da bu tür söylemlerin beddua niteliğinde olduğu ve cezai sorumluluk doğurmadığı vurgulanmaktadır.

 

2.  7531 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Neleri Değiştirdi

 

7531 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un

-14. maddesiyle; Türk Ceza Kanunu’nun 73. Maddesinin 2. fıkrasına “Ancak, soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olan hakaret suçu bakımından şikâyet süresi, her ne suretle olursa olsun fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren iki yılı geçemez.” Hükmü eklenmiştir.

 

Bu madde ile hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu madde 131/1 uyarınca şikâyet koşuluna tabi tutulmuştur. Yeni düzenleme ile bu süre hak düşürücü süre niteliğine haiz olmakla iki yıl süre içerisinde kendisine hakaret edildiğini bilmese bile iki yılın geçmesi ile şikâyet hakkı düşecek ve yargılamaya konu olmayacaktır.

 

-15. maddesiyle; Türk Ceza Kanunu’nun 75. Maddesinde düzenlenen ön ödeme maddesinin 6. fıkrasının (a) bendine (2) numaralı alt bendine, “Hakaret (125 inci maddenin ikinci fıkrası, üçüncü fıkrasının (b) ve (c) bentleri ve dördüncü fıkrası)” eklenmiştir.

 

Bu madde ile hakaret suçunun; “mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle” veya “dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı” veya “kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle” veya “alenen” işlenmesi hallerinde de önödeme müessesesi uygulanacaktır.

 

-Yine aynı Kanunun 16. maddesiyle; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.253/3 metnine soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete tabi olsa dahi hakaret suçunda (125 inci maddenin ikinci fıkrası) uzlaştırma yoluna gidilemeyeceği eklenmiştir. 

 

Kısacası kişi, Türk Ceza Kanunu’nun 125/2. Maddesinde öngörülen hakaret suçunu işlerse, yani hakaret suçunu oluşturan fiil sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlerse, suç ön ödeme kapsamında yer aldığından ön ödeme hükümleri (TCK Md. 75) uygulanacaktır. Yine aynı suçun, 125/3. fıkrasının (b) ve (c) bendi kapsamında ve/veya 4. fıkrasında yer alan nitelikli halleri ile işlenmesi durumunda da ön ödeme hükümleri uygulanacaktır.

 

3.  Hakaret Suçunda Önödeme Usulü

 

Ön ödeme hükümleri uyarınca Cumhuriyet savcısı tarafından faile Kanunda belirlenen ölçütlere göre hesaplanan para miktarı önödeme teklifi şeklinde tebliğ edilecektir.

 

Yapılan tebliğden 10 gün içinde teklifin kabul edilerek ödenmesi halinde, fail hakkında kamu davası açılmayacak ve kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilecektir. Bir başka deyişle, mağdura herhangi bir söz hakkı tanınmadan, savcı tarafından sunulan teklifin fail tarafından kabulü ile takipsizlik kararı verilecektir.

 

Fail önödemeden yararlanmaz veya gereğini yerine getirmezse, hakkında kamu davası açılacaktır. Failin önödemeden yararlandığı durumda, hakkında tatbik edilen önödeme kapsamına giren adli para cezasından dolayı adli siciline kayıt düşülmeyecektir.  

 

Kısacası, Ön ödeme ile sonuçlanan dosyalarda soruşturma aşamasında KYOK (kovuşturmaya yer olmadığına dair karar) kovuşturma aşamasında ise düşme kararı verilecektir.

 

4.  Ön Ödeme Miktarı Nedir?

 

Hapis cezasının aşağı sınırının karşılığı olarak her gün için 100 TL üzerinden bulunacak miktar ile soruşturma masrafları istenecektir. Öyle ki;

 

Türk Ceza Kanunu Madde 125/1 hükmünce ‘’Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden (...)50 veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.’’ Denilmektedir.

 

Görüldüğü üzere basit hakarette suç karşılığı öngörülen ceza 90 günden başlamaktadır. Aşağı sınır olan 3 ay karşılığı olarak (90 gün) 9.000 TL ceza kesilecek ve buna soruşturma masrafları da ilave edilecektir.

 

İlgili suçun nitelikli hali ile işlenmesi halinde ise yine bu hesap uygulanacak ve suç için öngörülen cezanın alt sınırı hesaba alınacaktır. İlgili suçun nitelikli hali Türk Ceza Kanunu’nun 125/4. Maddesinde ‘’hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.’’ Denilerek hüküm altına alınmıştır.

 

Görüldüğü üzere nitelikli hakarette suç karşılığı öngörülen ceza 105 günden başlayacak, 10.500 TL ceza kesilecek ve buna soruşturma masrafları eklenecektir.

 

Kısacası, ön ödeme miktarı TCK m. 125/2 durumunda 9.000 TL (Örneğin, bir tartışma sırasında karşı tarafa mesaj yoluyla aşağılayıcı ifadeler kullanılması) suçun TCK m. 125/2,4 hükmünce alenen işlenmesi hâlinde 10.500 TL olacaktır. (Örneğin sosyal medyadan hakaret edilmesi durumunda).

 

5.  Suçun Tekrar İşlenmesi

 

Hakaret suçu TCK m. 75/6. fıkrada sayıldığından, aynı fıkraya göre “Bu fıkra kapsamındaki suçların beş yıl içinde tekrar işlenmesi hâlinde fail hakkında aynı suçtan dolayı ön ödeme hükümleri uygulanmaz.” Görüldüğü üzere, ön ödemeye tâbi hakaret suçunun işlenmesinin ardından 5 yıl için içinde tekrar aynı suç işlendiğinde ön ödeme hükümleri uygulanmaz.

 

İlgili suç uzlaşma kapsamından da çıkarıldığı için tekrar işlenmesi halinde uzlaşma hükümleri de uygulanmayacak ve dava açılacaktır.

 

Kanaatimizce bu 5 yıllık süre, ön ödeme nedeniyle verilen KYOK veya düşme kararının kesinleşmesinden itibaren başlayacaktır.

 

-Fail, sarf ettiği sözlerin hakaret suçu oluşturmadığını düşünüyorsa kesinleşme ne zaman başlayacaktır?

 

Aslında söylediği sözlerin hakaret olmadığını düşünen fail (özellikle hakaret oluşturup oluşturmayacağı hususunda tereddüt uyandıran sözler kullandığında), ön ödeme imkânını kaçırmamak için ön ödeme ihtarına uyabilir ve buna rağmen verilecek KYOK veya düşme kararına karşı itiraz veya istinaf yoluna gidebilir. Bu gibi durumlarda, karar kesinleştiğinde 5 yıllık süre işlemeye başlayacaktır.

 

6.  Karşılıklı Hakaret Hâlinde Uygulama

 

Ön ödemeye tabi hakaret suçu Türk Ceza Kanunu’nun 129/3. Maddesi hükmünce karşılıklı olarak işlenirse her iki tarafa ön ödeme ihtarı çıkarılacaktır. Örneğin mesaj yolu ile yahut bir gönderi altına yorum yapmak sureti ile birbirlerine hakaret eden kişiler için ön ödeme ihtarı çıkarılacaktır. Ön ödeme ihtarına uyanlar hakkında KYOK veya düşme kararı verilecek; uymayanlar hakkında dava açılacak veya açılan davada ceza verilebilecektir.

 

Sonuç ve Değerlendirme;

 

Sosyal medyadan işlenen hakaret suçlarının ön ödeme kapsamına alınması, ceza adalet sistemine pratiklik kazandıran önemli bir adım olarak değerlendirilebilir. Bu düzenleme, yargı süreçlerini hızlandırarak hem mağdurun hem de failin daha hızlı bir çözüme ulaşmasını sağlamakta, aynı zamanda yargının iş yükünü hafifletmektedir. Ancak bu durum, beraberinde bazı eleştiriler ve riskler de getirmektedir. Ön ödeme yöntemi, özellikle ekonomik durumu iyi olan kişiler açısından caydırıcılığı zayıflatabilir ve cezasızlık algısına yol açabilir. Bu durum, bireylerin sosyal medyada daha rahat bir şekilde suç işlemeye devam edebileceği endişesini doğurmaktadır.

 

Kaynakça

Resmi Gazete. (14 Kasım 2024). 7531 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Resmi Gazete (Sayı: 32722).

Toroslu, Nevzat, Ceza Hukuku Özel Hükümler, Ankara 2005