Yeni E-Ticaret Yasası Yürürlüğe Girdi

Kadir Kamakgün



Türkiye'de e-ticareti yeniden düzenleyen yeni kanun, 1 Ocak 2023 itibariyle yürürlüğe girdi. Ticarette yeni dönem başladı. Yeni e-ticaret kanununun nasıl uygulanacağını belirleyen yönetmelik de yayınlandı. Böylece, bazı yönleri ile tartışmalara yol açan kanunun getirdiği yükümlülüklerin detayları da yönetmelik ile belirlenmiş oldu. Bu Yönetmeliğin amacı, etkin ve adil rekabet ortamının tesis edilmesini ve elektronik ticaretin gelişiminin sağlanmasını teminen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların faaliyet ve denetimleri ile bunlar arasındaki ticari ilişkilerin düzenlenmesine yönelik usul ve esasları belirlemektir. Bu Yönetmelik, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların yükümlülüklerini, elektronik ticarette haksız ticari uygulamaları, hukuka aykırı içeriği, aracılık sözleşmesini, elektronik ticaret lisansını ve elektronik ticaretle ilgili diğer hususlarını kapsar.


YENİ E-TİCARET YASASI YÜRÜLÜĞE GİRDİ


7 Temmuz 2022’de değiştirilen Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (E-Ticaret Yasası) ile getirilen yükümlülüklerin detayları ise, yayınlanan Ticaret Bakanlığı'nın Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmeliği'nde belli oldu.


Yayınlanan yönetmelik ile birlikte, Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik ise yürürlükten kaldırılırken yasanın genel yürürlük tarihi 1 Ocak 2023 olarak belirlendi.


ARACILIK SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER


Birinci düzenleme, elektronik aracı hizmet sağlayıcılar ile satıcılar arasındaki ilişkiler hakkındadır. Haksız ticari uygulama konusu yönetmeliğe eklenmiştir. Hizmet sağlayıcılar ile satıcılar arasındaki sözleşme ilişkisini düzenleyen aracılık sözleşmesine ilişkin emredici düzenlemeler getirilmiştir.


Bundan böyle elektronik platform ile satıcı arasındaki aracılık sözleşmesi yazılı olacak ve bu sözleşme muhafaza edilecek ve içerisinde bulunması gereken asgari hükümler özellikle de sona erme, askıya alma gibi hükümler emredici olarak düzenlenecektir. Örneğin değiştirilme durumunun nasıl yapılacağı, sözleşme askıya alınacaksa ya da sonlandırılacaksa mutlaka bir süre verilmesi gerektiği, satıcının savunmasının alınması gerektiği, aynı şekilde nesnel gerekçeler belirtilmesi gerektiği bu yönetmelikte düzenlenmiştir.


ÖDEME VADESİ KONUSU SATICILAR LEHİNE OLMAYAN BİR DÜZENLEMEDİR


Yine diğer bir düzenleme, ödeme vadesi konusundadır. Banka ile yapılan anlaşmalarda valör tarihi ne kadar gün ise bunun sektör uygulamasında da bu tarihten itibaren beş gün sonra yapılabilir. Yani bu beş gün içinde ödeme yükümlülüğü söz konusudur. Ancak burada satıcılar aleyhine bir düzenleme yapılmış gibi gözükmektedir.


BÜYÜK ÖLÇEKLİ PLATFORMLARA YÜKÜMLÜLÜK GELMEKTEDİR


Yönetmelikte Marka satış yasağı değişmemiş, aynen muhafaza edilmiştir. Yine lisans ücreti ve lisans yapma mecburiyeti kanundakine paralel olarak muhafaza edilmiştir. Bu vergiler ve ücretler net işlem hacminin on binde üçü ile yüzde 25'i arasında yani platform üzerinden yapılan işlemlerin yüzde 25'ine kadar bir lisans ücreti ödenmesi zorunluluğunu getirmektedir. Bu durum büyük ölçekli platformlar açısından büyük bir yükümlülük getirecektir. Bunun da fiyatları ve maliyetleri artıracağı ve büyümeyi engelleyeceği gibi bir olumsuz sonuç doğurabileceği düşünülmektedir.


REKLAM BÜTÇESİ SINIRLAMALARI DEVAM ETMEKTEDİR


Kanunda olmayan ama yönetmelikte düzenlenen olumlu bir konu ise belli sürelerde veri taşıma taleplerinin kabul edilmesi zorunluluğudur. Bu yönetmelik hükmüne göre bundan sonra satıcılar kendilerine ait verileri platformlardan çekebilecekler ve rakip platformlara taşıyabileceklerdir. Bu ise rekabeti artırması yönünden olumludur. Öte yandan platformlar satıcılarla münhasır sözleşme yapamayacaklardır. Satıcılar başka platformlarla da istedikleri gibi çalışabileceklerdir. Ayrıca reklam bütçesi sınırlamaları ve indirim bütçe sınırlamaları yönetmelikte daha detaylandırılmış şekilde devam etmektedir.


Bu Yönetmelikte geçen; 


Alıcı: Elektronik ticarete konu mal veya hizmeti satın alan ya da satın alma amacıyla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,


Aracılık hizmeti: Elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret işlemlerinin gerçekleştirilmesi ve siparişin teslimi amacıyla elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı tarafından elektronik ticaret hizmet sağlayıcı veya alıcıya sunulan her türlü hizmeti, Dâhili iletişim sistemi: Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarla elektronik ticaret pazar yerindeki her türlü iletişimini kolay ve ücretsiz sağlamak üzere oluşturduğu sistemi,

 

Ekonomik bütünlük: Bir kişinin, bir ticaret şirketinin doğrudan veya dolaylı olarak paylarının en az yüzde yirmi beşine ya da oy haklarının çoğunluğuna veya onu yönetebilecek kararları alabilecek payına sahip olmasını, şirket sözleşmesi uyarınca yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyeyi seçme hakkını haiz olmasını, kendi oy haklarının yanında bir sözleşmeye dayanarak tek başına veya diğer pay sahipleriyle birlikte oy haklarının çoğunluğunu oluşturmasını, bir ticaret şirketini sözleşmeye bağlı olarak hâkimiyeti altında bulundurmasını veya bu hâllere bağlı olarak bu kişiyle bağlantılı tüm ticaret şirketleri ve bu kişiye ait işletmeler arasındaki ilişkiyi ya da pay sahibi olup olmadıklarına bakılmaksızın birden fazla ticaret şirketinin aynı kişi veya kişiler tarafından yönetilmesini,

 

Elektronik ticaret: Fizikî olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadî ve ticari her türlü faaliyeti, Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı (ETAHS): Elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcıyı ifade etmektedir.


HUKUKA AYKIRI İÇERİK


Diğer kanunlarda aksine hüküm bulunmadıkça, aracı hizmet sağlayıcı, hizmet sağlayıcı tarafından sunulan içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı konulardan sorumlu olmayacaktır.


E-ticaret aracı hizmet sağlayıcı, e-ticaret hizmet sağlayıcı tarafından sunulan içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olması halinde, bu içeriği gecikmeksizin yayımdan kaldırarak hukuka aykırı hususu ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bildirecektir.


Hukuka aykırı içeriğin 24 üncü madde çerçevesinde hazırlanan mevzuata uygunluk raporu kapsamında ETAHS tarafından tespit edilmesi veya yargı mercilerinin hukuka aykırı içeriğe ilişkin kararının ETAHS’ye bildirilmesi gibi durumların yanı sıra Bakanlığın ya da görev alanlarına giren konularda diğer kamu kurum ve kuruluşlarının hukuka aykırı içerik bildiriminde bulunması durumunda ETAHS’nin hukuka aykırı içerikten haberdar olduğu kabul edilir. E-ticaret hizmet sağlayıcı, şikayetin aksini gösteren bilgi ve belgeye dayanan itirazını aracı hizmet sağlayıcıya sunması üzerine, şikayete konu ürünü yeniden yayımlayacaktır.


Şikayet ve itirazda; ilgililerin açık kimlik ve adres bilgileri, ihtilafa konu ürün hakkındaki bilgiler, ürünün yayımdan kaldırılması veya yayımlanmasının gerekliliğine dair gerekçeler ile yönetmelikle belirlenen diğer hususlar yer alacak. İlgililerin genel hükümlere göre adli ve idari mercilere başvurma hakları saklı olacaktır.


TİCARET BAKANLIĞINA ETKİN VE ADİL REKABET ORTAMINI KORUMA YETKİSİ


Ticaret Bakanlığı, e-ticaretin gelişimini sağlamaya, etkin ve adil rekabet ortamını korumaya, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcının faaliyetlerine yönelik düzenleme yapmaya yetkili olacaktır. Bakanlık, kanunun uygulanmasını sağlamak için denetim yapmaya ve denetim sonuçlarını açıklamaya, denetim sırasında özel uzmanlık veya teknik bilgi gerektiren durumlarda bilirkişi görevlendirmeye, bilirkişinin hak ve yükümlülükleri ile görevlendirilmesine ilişkin usul ve esasları yönetmelikle belirlemeye yetkili kılınacaktır.


Aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcı, düzenleme kapsamındaki iş ve işlemlerine ilişkin bilgi, belge, defter ve elektronik kayıtlarını, iş veya işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıl süreyle saklamakla yükümlü olacaktır. Ticaret Bakanlığı, sesli arama ve kısa mesaj yoluyla ticari elektronik ileti gönderen gerçek veya tüzel kişi abone bilgilerini Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan almaya yetkili olacaktır.


İDARİ PARA CEZALARI


Kanunla, e-ticarette haksız ticari uygulamada bulunan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, haksız uygulamada bulunulan her bir e-ticaret hizmet sağlayıcı için 10 bin liradan 100 bin liraya kadar idari para cezası verilecek.


E-ticaret aracı hizmet sağlayıcı tarafından satış fiyatında tek taraflı değişiklik yapılması dahil e-ticaret hizmet sağlayıcıyı kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlayan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, her bir e-ticaret hizmet sağlayıcı için 500 bin lira idari para cezası uygulanacak. Net işlem hacmine dahil edilen elektronik ticaret ortamları hariç olmak üzere kendine ait e-ticaret ortamları arasında erişim imkanı sunan ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapan sağlayıcıya ve e- ticaret aracı hizmet sağlayıcıya 10 milyon lira, mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlaması halinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine olanak tanıyan sağlayıcıya ve e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıya ise 20 milyon lira idari para cezası verilecek.


Ticaret Bakanlığınca yapılan son bildirim ve bilgilendirmenin ardından e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve e-ticaret hizmet sağlayıcı, tüketiciler ve pazaryerinde bulunan e-ticaret hizmet sağlayıcıları mağdur etmemek adına yalnızca geçmiş siparişlere ilişkin iş ve işlemler yürütebilecek. Verilen süre içinde aykırılığın ortadan kaldırılmaması halinde bakanlık tarafından e-ticaret aracı hizmet sağlayıcının veya e-ticaret hizmet sağlayıcının ilgili internet adreslerine içeriğin çıkarılması ya da erişimin engellenmesi kararı verilebilecek.


İdari para cezalarının uygulanmasına rağmen Ticaret Bakanlığınca verilen süre içinde aykırılığın sonlandırılmaması veya aynı aykırılığın ceza tebligatının yapıldığı tarihten itibaren 1 yıl içinde tekrarı halinde bir önceki cezanın iki katı idari para cezası uygulanacak.


İdari para cezalarına ilişkin fiillerin, Ticaret Bakanlığını yanıltmaya yönelik iş ve işlemlerle gerçekleştirilmesi halinde söz konusu cezalar 10 katı uygulanacak. İdari para cezalarının bir takvim yılına ilişkin toplam tutarı, net işlem hacmi 60 milyar liranın, iptal ve iadeler hariç işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan aracı hizmet sağlayıcı veya hizmet sağlayıcı için 500 milyon lirayı geçemeyecek. Kanunla, e-ticarette haksız ticari uygulamaların belirlenmesi ve bunların önlenmesi amaçlanıyor.

 

HAKSIZ TİCARİ UYGULAMA SAYILACAK DURUMLAR 


Elektronik ticarette haksız ticari uygulamada bulunulamaz. ETAHS’nin, aracılık hizmeti sunduğu ETHS’nin ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya belirli bir kararı almaya zorlayarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan uygulamalarının haksız olduğu kabul edilir.


Aşağıda belirtilenler her durumda haksız ticari uygulama sayılır:


-Mal veya hizmet satışı karşılığında ETHS’ye yapılması gereken ödemenin en geç, ürün satış bedelinin ETAHS’nin tasarrufuna girdiği ve siparişin alıcıya ulaştığı tarihten itibaren beş iş günü içinde bedelin tamamını içerecek şekilde yapılmaması.


-ETAHS tarafından satış fiyatında tek taraflı değişiklik yapılması dâhil olmak üzere, ETHS’nin kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlanması.


-ETHS ile olan ticari ilişkinin koşullarının, yazılı şekilde veya elektronik ortamda yapılan aracılık sözleşmesiyle belirlenmemesi, bu sözleşmenin açık ve anlaşılır olmaması veya bu sözleşmenin sonradan ETHS tarafından erişilebilecek şekilde dâhili iletişim sisteminde saklanmaması.


-ETHS’nin aleyhine olacak şekilde aracılık sözleşmesi hükümlerinde geçmişe yönelik veya tek taraflı değişiklik yapılması ya da buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer verilmesi.


-Herhangi bir hizmet verilmediği veya verilen hizmetin türü ve hizmet bedelinin tutar ya da oranı aracılık sözleşmesinde belirtilmediği hâlde ETHS’den bedel alınması.


-Aracılık sözleşmesinde herhangi bir nesnel ölçüte yer verilmediği hâlde ya da kamu kurumlarına veya adli mercilere başvuruda bulunulduğu gerekçesiyle ETHS’nin sıralama ya da tavsiye sisteminde geriye düşürülmesi, ETHS’ye sunulan hizmetin kısıtlanması, askıya alınması veya sonlandırılması.


-ETAHS tarafından ETHS’nin önceden onayı alınmaksızın, 7/11/2013 tarihli ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda belirtilen sürelerin üzerinde cayma hakkı süreleri belirlenmesi. ETAHS tarafından ETHS’lere, kendi ürün ve faaliyetleri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklama ve bildirimde bulunulması.


-Büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS, ETHS’nin ticari ilişkilerini, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlayamaz, herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamaz. Buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer veremez.


- E-TİCARET ARACI HİZMET SAĞLAYICILARININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ


Kanuna göre, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcının ekonomik bütünlük içinde bulunduğu ödeme hizmeti sağlayıcısına yapılan ödemeler, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıya yapılmış kabul edilecek. Düzenlemeyle e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılara bazı yükümlülükler getirildi. Buna göre, aracılık hizmeti sunduğu e-ticaret pazaryerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunamayacak veya bu malların satışına aracılık edemeyecek. Bu malların, farklı e-ticaret ortamında satışa sunulması halinde bu ortamlar arasında erişim imkanı sunamayacak ve birbirinin tanıtımını yapamayacak.

 

E-TİCARET LİSANSI


Bir takvim yılındaki net işlem hacmi 10 milyar liranın, iptal ve iadeler hariç işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı, faaliyetine devam edebilmek için Ticaret Bakanlığından lisans almak ve lisansını yenilemek zorunda olacaktır.


Lisans ücreti, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılardan, bunların e-ticaret pazaryerlerinde bir önceki takvim yılında gerçekleşen net işlem hacimleri oranında tahsil edilecektir. Lisans ücreti, Ticaret Bakanlığınca peşin olarak tahsil edilecek. Tahsil edilen tutarlar genel bütçeye gelir kaydedilecek. Bu parasal eşikler, her yıl ETBİS verileri kullanılarak hesaplanan e-ticaret hacminin yıllık değişim oranına göre artırılacaktır.


Lisans ücretinin hesaplanmasında, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve ekonomik bütünlük içinde bulunduğu e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların e-ticaret pazar yerleri üzerinden yurt dışına yapılan satışlar hesaba dahil edilmeyecektir.


- 1 Ocak 2023'te yürürlüğe girecek Aracılık hizmeti sunduğu e-ticaret pazaryerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan veya kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunan veya satışına aracılık eden e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, elektronik para kuruluşu olarak yetkilendirilen işletmelerin ekonomik bütünlük içinde bulunduğu e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, eşya taşımacılığı faaliyetinde bulunan işletmeler, taşıma işleri organizatörü veya posta hizmet sağlayıcı olarak yetkilendirilen işletmelerin ekonomik bütünlük içinde bulunduğu e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, yükümlülüklere 1 Ocak 2024'e kadar uyum sağlayacaktır. Lisans alma yükümlülüğü 1 Ocak 2025'ten itibaren yerine getirilecek. Düzenleme, 1 Ocak 2023'te yürürlüğe girecektir.


SONUÇ


Değişiklik Kanunu ve yayınlanan yönetmelik hükümleri ile e-ticarette haksız rekabetin ve tekelleşmenin önüne geçilerek pazara yeni aktörlerin girişinin kolaylaştırılması ve pazarın dengeli ve sağlıklı büyümesinin sağlanması amaçlanmaktadır. Bu Yönetmeliğin amacı, etkin ve adil rekabet ortamının tesis edilmesini ve elektronik ticaretin gelişiminin sağlanmasını teminen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların faaliyet ve denetimleri ile bunlar arasındaki ticari ilişkilerin düzenlenmesine yönelik usul ve esasları belirlemektir. Kanun ve yönetmelikle elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılara birçok yeni yükümlülük getirilmiştir. Bu sebeple bazı olumsuz yönleri olsa da düzenleme genel olarak e- ticarette haksız rekabetin ve tekelleşmenin önüne geçilerek pazara yeni aktörlerin girişinin kolaylaştırılması ve pazarın dengeli ve sağlıklı büyümesinin sağlanması açısından olumludur.